بررسی تنوع و فراوانی قارچ‏‏ها‏‏ی بیمارگر و اپی‏فیت مزارع گندم شهرستان گرگان (حوزه قره‏سو)

قارچ‏ها بزرگ‏ترین گروه عوامل بیماری‏زای گیاهی بوده و اهمیّت اقتصادی آن‏ها مربوط به اثر مخرب آن‏ها بر مهم‏ترین محصول بوم‏نظام‏های کشاورزی یعنی غذای انسان می‏باشد. به دلیل همین توان (پتانسیل) در کاهش تولید محصولات زراعی، اهمیّت تنوع قارچ‏های بیماری‏زا در بوم‏نظام‏های کشاورزی بسیار بیشتر از بوم‏نظام‏های طبیعی می‏باشد. به منظور بررسی تنوع قارچ‏های بیمارگر و اپی‏فیت مزارع تحت کشت گندم در بخشی از حوزه قره‏سو استان گلستان، مطالعه‏ای در بهار سال 89 در 79 مزرعه از هشت روستا واقع در چهار جهت شهرستان گرگان صورت گرفت. لایه‏های اقلیمی با استفاده از اطلاعات بلند مدت ایستگاه‏های هواشناسی سینوپتیک و لایه‏های خاک‏شناسی با استفاده از اطلاعات بدست آمده از سازمان جهاد کشاورزی تهیه گردیدند. برای محاسبه تنوع زیستی قارچ‏های بیمارگر از دو شاخص‏ هتروژنیتی شانون- واینر و سیمپسون استفاده شد. با استفاده از تکنیک سنجش از دور و روش طبقه‏بندی نظارت شده، نقشه اراضی گندم از تصویر سنجنده tm سال 2010 ماهواره‏ لندست 5 استخراج گردید و بر مبنای آن نقشه‏های خاک‏شناسی، اقلیم، تنوع زیستی و آشیان اکولوژیک گونه‏ها در محیط gis بدست آمد. دامنه تغییرات شاخص سیمپسون بین 16/0 تا 68/0 و شاخص شانون- واینر بین 33/0 تا 67/1 بوده و عوامل محیطی نظیر بارندگی و نیتروژن دارای اثر مثبت و عنصر روی دارای اثر منفی بر روی هر دو شاخص بودند. عوامل مدیریتی با استفاده از روش داده‏کاوی بر روی شاخص‏های تنوع زیستی بررسی شد. مصرف کود فسفر بیش از 5/87 کیلوگرم در هکتار، مصرف علف‏کش گرانستار بیش از 5/17 گرم در هکتار و مصرف بذر کمتر از 195 کیلوگرم در هکتار از جمله عوامل مدیریتی کمّی می‏باشند که باعث کاهش شاخص‏ سیمپسون شده‏اند. همچنین مصرف علف‏کش‏های تاپیک و گرانستار به ترتیب به میزان بیش از 85/0 لیتر در هکتار و 5/22 گرم در هکتار، میزان بذر مصرفی کمتر از 191 کیلو‏گرم در هکتار و مصرف کود فسفر بیش از 65 کیلو‏گرم در هکتار از عوامل مدیریتی کمّی می‏باشند که باعث کاهش شاخص شانون- واینر شده‏اند. تناوب تابستانه با برنج و سبزی، استفاده از آبیاری تکمیلی، استفاده از شخم دیسکی بیش از 3 بار، سوزاندن بقایا و استفاده از ارقام کوهدشت و مروارید از جمله عوامل مدیریتی کیفی موثر در کاهش هر دو شاخص تنوع بودند.